De Dienst Toeslagen, onderdeel van het ministerie van Financiƫn, staat onder druk om een oplossing te vinden voor de duizenden bezwaarschriften in de toeslagenaffaire. In een poging om de achterstand weg te werken, wordt gedupeerde ouders eenmalig 5000 euro aangeboden als zij hun bezwaar intrekken. Het voorstel heeft echter geleid tot grote kritiek van zowel ouders als juridische experts, die het als een onorthodoxe maatregel beschouwen.
Kritiek vanuit verschillende hoeken
Niet alleen ouders, maar ook advocaten en hoogleraren zijn kritisch op het schikkingsvoorstel. Zelfs ambtenaren binnen het ministerie uiten hun zorgen over de risicoās van deze aanpak. Ze noemen het een “onorthodoxe maatregel” die aanzienlijke juridische risicoās met zich meebrengt.
Ondanks de kritiek gaat het ministerie door met de uitvoering van het voorstel, waarbij de eerste brieven met het aanbod inmiddels bij 4700 ouders op de deurmat zijn beland.
Het ministerie heeft 30 miljoen euro gereserveerd voor deze schikkingen, in de hoop dat dit de hersteloperatie kan versnellen. Volgens het ministerie zou de afhandeling van de bezwaren hiermee drie maanden sneller verlopen. Toch blijft de kritiek aanhouden, met velen die vrezen dat dit schikkingsvoorstel een brevet van onvermogen is van de overheid.
Vastgelopen hersteloperatie
Hoogleraar bestuursrecht Herman Brƶring stelt dat de hersteloperatie volledig is vastgelopen. “Dit schikkingsvoorstel is een brevet van onvermogen van de Dienst Toeslagen,” oordeelt hij.
Het ministerie heeft sinds de start van de herstelprocedure bijna 12.000 bezwaren ontvangen, waarvan slechts 3600 zijn behandeld. Dit komt mede doordat ouders bij elke stap in de procedure opnieuw bezwaar kunnen indienen, wat de processen vertraagt.
Voor elk niet-tijdig afgehandeld bezwaar moet de Uitvoeringsdienst Herstel Toeslagen (UHT) dwangsommen betalen. Tot april 2023 is al 54 miljoen euro aan dwangsommen uitgekeerd. Het ministerie zwijgt over de huidige kosten, maar in Kamerstukken staat dat er 86 miljoen euro is gereserveerd voor toekomstige dwangsommen.
Het kostenplaatje van maatwerk
De UHT kampt met personeelstekorten, wat de verwerking van de bezwaren nog verder vertraagt. Om de stroom van bezwaren sneller af te handelen, heeft het ministerie besloten een schikkingsvoorstel te doen.
Dit bespaart volgens interne berekeningen miljoenen, aangezien de afhandeling van een individueel bezwaar gemiddeld 21.500 euro kost. Door ouders 5000 euro aan te bieden, hoopt de Dienst Toeslagen flink te kunnen besparen op uitvoeringskosten.
Ouders die bezwaar hebben gemaakt tegen de integrale beoordeling van hun compensatie vallen binnen de doelgroep van het schikkingsvoorstel. Deze ouders ontvangen na een eerste toetsing een compensatie van 30.000 euro.
Voor een hogere vergoeding is echter een uitgebreide beoordeling vereist. Veel ouders zijn het niet eens met deze integrale beoordeling. Daarom hebben ze bezwaar ingediend en komen ze nu in aanmerking voor het schikkingsvoorstel.
Rechtsongelijkheid en incomplete dossiers
Het ministerie hoopt met het schikkingsvoorstel de afhandeling van bezwaren te versnellen. Toch blijft de juridische basis van het voorstel onderwerp van kritiek. Advocaten waarschuwen voor mogelijke rechtsongelijkheid tussen gedupeerden.
Daarnaast stellen ze vragen over de informatievoorziening aan ouders. Het is onduidelijk of ouders voldoende gegevens hebben om een weloverwogen beslissing te nemen. In een interne notitie geeft het ministerie zelf toe dat het “onzeker” is of alle ouders een volledig dossier zullen ontvangen, wat essentieel is voor een goede keuze.
Ook wordt gesproken over een “comptabele onrechtmatigheid”, wat betekent dat er geen wettelijke basis is voor de extra kosten die worden gemaakt. De vraag blijft of dit voorstel de juiste weg is om de vastgelopen hersteloperatie vlot te trekken, of dat het juist nieuwe juridische problemen creĆ«ert.
Reactie van staatssecretaris Achahbar
Ondanks alle kritiek heeft de huidige staatssecretaris, Nora Achahbar (NSC), het voorstel verdedigd. Ze stelt in een reactie aan Nieuwsuur dat het “heel verdrietig” is als ouders het gevoel hebben dat ze worden afgekocht. Volgens haar is dat niet de bedoeling, en benadrukt ze dat het aanbod vrijwillig is en ouders het kunnen afslaan.
Achahbar wijst ook op een soortgelijk schikkingsvoorstel dat eerder werd gebruikt bij de afhandeling van het aardbevingsdossier in Groningen. Dat leidde destijds tot een versnelling van de procedures en kortere wachttijden voor de gedupeerden.
