Sinds 1 oktober geldt bij alle tankstations een nieuwe verplichting: wie sigaretten wil kopen, moet een identiteitsbewijs tonen. Leeftijd speelt daarbij geen enkele rol. Ook wie duidelijk ouder is dan achttien, moet zich legitimeren. De maatregel is ingevoerd om agressie bij de kassa te verminderen, maar zorgt inmiddels voor felle discussies onder rokers en niet-rokers.
Toenemende agressie bij verkoop van tabak
Medewerkers van tankstations krijgen steeds vaker te maken met verbaal geweld wanneer ze klanten om hun legitimatie vragen. Volgens brancheorganisatie Bovag was dat de belangrijkste reden voor het invoeren van de nieuwe regel. “Het inschatten van iemands leeftijd is ontzettend lastig,” legt een woordvoerder uit. “Door van iedereen een ID te vragen, trekken we één lijn en voorkomen we discussies aan de balie.”
De maatregel moet het werk van kassamedewerkers veiliger maken, maar niet iedereen reageert positief. Op sociale media verschijnen talloze berichten van boze klanten die de regel overdreven vinden. Sommigen zeggen hun sigaretten voortaan ergens anders te kopen, terwijl anderen de maatregel juist met humor benaderen. Een aantal rokers noemt het zelfs een compliment dat ze nog om hun identiteitsbewijs gevraagd worden.
Caroline van der Plas haalt uit naar de maatregel
Een van de bekendste critici is BBB-leider Caroline van der Plas. Zij uitte haar frustratie via X (voorheen Twitter): “Ben 58. Had ID ff niet bij me. Kreeg geen sigaretten mee. Bizarre actie van tankstations die dit zelf hebben besloten te doen.” Haar bericht kreeg duizenden reacties, variërend van instemming tot onbegrip.
Tankstations benadrukken echter dat het besluit volledig door de sector zelf is genomen, zonder druk van de overheid. “We hebben gemerkt dat leeftijdsdiscussies vaak uit de hand lopen,” zegt een medewerker van een landelijke keten. “Met deze regel is het simpel: geen ID, geen tabak. Daarmee is voor iedereen duidelijk waar hij aan toe is.”
Klanten waren van tevoren gewaarschuwd
De nieuwe regel kwam niet geheel als verrassing. Al sinds augustus hingen in veel tankstations waarschuwingsborden met de tekst ‘Geen ID = Geen verkoop’. Toch waren veel klanten verrast toen de maatregel begin oktober daadwerkelijk van kracht ging. De identificatieplicht geldt voor iedereen, ongeacht leeftijd. Volgens Bovag is dat vooral een kwestie van eerlijkheid en duidelijkheid.
“Door iedereen gelijk te behandelen voorkomen we willekeur,” aldus de organisatie. “Gelijke regels maken het voor medewerkers eenvoudiger om hun werk goed te doen.” Voor de meeste klanten blijkt het laten zien van een identiteitsbewijs slechts een kleine moeite, maar wie zijn ID vergeet, moet voortaan zonder tabak naar huis.
Harde financiële sancties bij overtredingen
Naast veiligheid speelt ook de hoogte van boetes een belangrijke rol. Ondernemers riskeren fikse bedragen als ze tabak verkopen aan minderjarigen. De boetes lopen uiteen van 1.300 tot 9.000 euro per overtreding. Voor veel exploitanten is dat reden genoeg om geen enkel risico te nemen.
“Het is simpelweg te duur om fouten te maken,” zegt een pomphouder. “Wij hanteren daarom een zero tolerance-beleid.” Bovag benadrukt dat de maatregel niet bedoeld is om klanten te pesten, maar om personeel te beschermen. “Verbale agressie neemt overal toe. Wij willen onze medewerkers een veilige werkplek bieden,” aldus de woordvoerder.
Reacties van klanten verdeeld
Volgens Bovag verlopen de meeste transacties inmiddels zonder problemen. “De meerderheid van de klanten begrijpt de reden achter de regel. Sommigen zijn even verbaasd, maar grote conflicten zien we nauwelijks,” zegt de organisatie. Toch blijft de discussie op sociale media levendig.
Onder de hashtag #GeenIDGeenSigaret delen rokers massaal hun ervaringen. Sommige gebruikers spreken hun frustratie uit, terwijl anderen juist begrip tonen. Een veel gedeelde reactie luidt: “Iedereen gelijk behandelen voorkomt gedoe. Als dat helpt om medewerkers te beschermen, heb ik daar geen moeite mee.”
Maatregel past binnen breder antirookbeleid
De ID-verplichting maakt deel uit van een bredere trend waarin roken steeds verder wordt ontmoedigd. De overheid voert al jaren een streng antirookbeleid. Sigaretten worden duurder, mogen niet meer zichtbaar liggen in winkels en de online verkoop is verboden. Vanaf 2030 verdwijnen tabaksproducten helemaal uit de supermarkten. Alleen tankstations en speciaalzaken mogen ze dan nog verkopen.
Toch lijken de maatregelen niet altijd even effectief. In grensregio’s wijken veel rokers uit naar buurlanden, waar tabak soms tot vier euro per pakje goedkoper is. Daarmee blijft het effect van prijsverhogingen en beperkingen onderwerp van discussie.
Symbolische actie of zinvolle stap?
Critici bestempelen de verplichte legitimatie als een symbolische maatregel die weinig bijdraagt aan het tegengaan van jeugdroken. “Het maakt het vooral lastig voor volwassenen die hun portemonnee vergeten zijn,” zegt een woordvoerder van een consumentenorganisatie. “De focus zou moeten liggen op handhaving bij verkooppunten die bewust de regels overtreden.”
Voorstanders zien het juist als een logische stap binnen het preventiebeleid. “Als je weet dat je altijd een ID moet tonen, wordt het voor minderjarigen lastiger om aan tabak te komen. Dat is pure preventie,” stellen gezondheidsorganisaties. Volgens hen helpt de maatregel indirect om jongeren te ontmoedigen te beginnen met roken.
Balans tussen controle en vrijheid
De discussie over de nieuwe regel raakt aan een breder maatschappelijk vraagstuk: hoe ver mag controle reiken in naam van veiligheid? Veel klanten vinden het tonen van een ID voor sigaretten overdreven, terwijl anderen het juist een logische ontwikkeling vinden in een tijd van strenge regelgeving.
Een klant verwoordde het op sociale media treffend: “Ik moet mijn rijbewijs laten zien bij controle, mijn pinpas bij betaling en nu mijn ID voor sigaretten. Soms voelt het alsof alles geregistreerd moet worden. Waar stopt het?”
Of de maatregel daadwerkelijk leidt tot minder agressie en meer begrip aan de toonbank, zal de komende maanden moeten blijken. Voorlopig lijkt de discussie nog lang niet uitgewoed.
