Het najaar laat dit jaar twee gezichten zien. Begin november leek het nog lente met temperaturen tot twintig graden, maar meteorologen waarschuwen nu voor een plotselinge omslag. IJskoude lucht uit Rusland is onderweg naar Europa en kan Nederland en België halverwege de maand een eerste vleugje winter bezorgen. Na weken van zacht weer krijgt het weerbericht ineens een ijzige wending.
Van zwoel naar fris: een grillige start van november
De eerste novemberdagen deden denken aan april. Zachte zuidelijke lucht bracht ongewoon hoge temperaturen, vooral in Limburg en Vlaanderen. Daar steeg het kwik zelfs tot twintig graden, waarden die normaal eerder in juni voorkomen dan in de herfst. Die warmte was afkomstig van maritiem tropische lucht uit Zuid-Europa, die tijdelijk over de Benelux trok en voor lenteachtige dagen zorgde.
Maar de milde periode lijkt van korte duur. Rond halverwege november verandert de stroming en draait de wind naar het oosten. Daarmee komt de kou vanuit Rusland onze richting op. Meteorologen spreken van een duidelijk keerpunt: het warme begin van de maand maakt plaats voor een kil en mogelijk winters intermezzo.
Herinnering aan 1980: toen begon de winter vroeg
Weerfanaten moeten terugdenken aan november 1980, toen de temperatuur begin van de maand al tot ver onder nul zakte. Op 3 november daalde het kwik tot -2 graden, met een gevoelstemperatuur van -15 door een straffe oostenwind. In Midden-Brabant werd zelfs -8 gemeten, terwijl vijftien centimeter sneeuw de velden bedekte.
Hoewel zulke extreme kou nu niet wordt verwacht, vertonen de huidige weerkaarten opvallende gelijkenissen met die periode. De luchtdrukverdeling lijkt opnieuw gunstig voor koude oostenwinden, waardoor de kans op een vroege winterinval toeneemt.
Luchtdruk verschuift: koude lucht schuift Europa binnen
De eerste signalen van verandering zijn al zichtbaar. Boven Noord-Europa stijgt de luchtdruk, terwijl in Zuid-Europa juist depressies ontstaan. Hierdoor krijgt de wind vrij spel uit het oosten – precies de richting waar de kou vandaan komt.
Die lucht heeft haar oorsprong in Rusland, waar het op 1500 meter hoogte inmiddels tot -22 graden vriest. Vanuit het noordwesten van Rusland stroomt de kou richting Scandinavië, Polen en uiteindelijk Centraal-Europa. Daardoor kan de temperatuur in de Benelux binnenkort flink dalen, mogelijk met de eerste vorst van het seizoen.
Europa verdeeld tussen kou en warmte
Terwijl het noorden van Europa afkoelt, blijft het zuiden opvallend warm. Een lagedrukgebied bij Portugal zuigt hete lucht uit Algerije richting de Alpen. Hierdoor ontstaat een groot contrast: vrieslucht in het noorden en zwoele lucht in het zuiden.
Die botsing van luchtsoorten veroorzaakt neerslagzones die zich boven de Benelux kunnen vormen. Afhankelijk van de temperatuur kan dat regen, natte sneeuw of zelfs droge sneeuw opleveren, vooral in het oosten van Nederland en de Belgische Ardennen.
Eerste kans op sneeuw in de Benelux
Meteorologen verwachten dat tussen 12 en 15 november de wind definitief naar het oosten draait. De aangevoerde lucht is dan beduidend kouder, vooral in de nachten. In combinatie met een passerende storing ontstaat een kleine kans op de eerste sneeuwval van dit seizoen.
Vooral het oosten en noorden van Nederland, en de hogere delen van België, maken kans op een dun sneeuwlaagje. In het westen zal het waarschijnlijk bij natte sneeuw of koude regen blijven. Toch zou dat uitzonderlijk vroeg zijn en een opvallend contrast vormen met de warme start van november.
Droog en zonnig door oostenwind
De oostelijke stroming brengt wel kurkdroge lucht mee, waardoor het vaak helder blijft. Dat zorgt voor veel zon en stralende, frisse dagen. Op koude ochtenden kan het landschap bedekt zijn met rijp, wat een winters aanzicht geeft.
Overdag liggen de temperaturen tussen vier en zeven graden. In de nacht kan het kwik zakken tot -5 graden, vooral buiten de steden. De kou zal duidelijk voelbaar zijn, zeker nu veel huishoudens proberen te besparen op verwarmingskosten.
Een kort winterintermezzo in aantocht
Volgens de huidige modellen lijkt de kou geen voorbode van een lange winterperiode. Later in november draait de stroming weer naar het noorden of noordwesten, waardoor zachtere zeelucht de Benelux bereikt. Dat brengt kans op regen, maar ook een tijdelijke afname van de kou.
Toch blijft de maand onvoorspelbaar. November zal waarschijnlijk eindigen met een mix van koude en zachte dagen, een weerspiegeling van de grilligheid die steeds vaker voorkomt door klimaatverandering.
Atmosferisch schaakspel boven Europa
Rond 10 november hergroepeert de atmosfeer zich volledig. Een krachtig hogedrukgebied boven Schotland en Scandinavië en lagedruk boven Zuid-Europa zorgen voor een stevige oostenwind. Op de weerkaarten is duidelijk te zien hoe de paarsblauwe kou uit Rusland botst met warme lucht uit Zuid-Europa.
Meteorologen spreken van een atmosferisch schaakspel waarbij één verschuiving in luchtdruk het weerbeeld totaal kan veranderen. Deze dynamiek maakt november een spannende maand voor weerliefhebbers, met kans op plotselinge temperatuurschommelingen.
Wintergevoel keert tijdelijk terug
Halverwege november kun je rekenen op koude ochtenden met rijp op auto’s en mogelijk zelfs een dun laagje ijs. Overdag blijft het fris, soms zelfs met temperaturen net boven nul. Het levert beelden op die doen denken aan ouderwetse winters: ademwolken, koude neuzen en de geur van open haarden.
Of er echt sneeuw valt, blijft onzeker, maar een beetje wit is al genoeg om het landschap een winters tintje te geven. De combinatie van kou en zon maakt de dagen helder, stil en fotogeniek.
Rustige maar koude maand zonder stormen
Opvallend is dat de typische herfststormen dit jaar uitblijven. De westenwinden die normaal regen en windvlagen brengen, worden tegengehouden door hoge druk boven Noord-Europa. Daardoor blijft het rustiger, maar ook kouder.
Voor wie van helder en fris weer houdt, belooft november een aantrekkelijke maand te worden. Toch blijft het spannend hoe de weerkaarten zich ontwikkelen. Eén verschuiving van het hogedrukgebied kan al het verschil maken tussen vorst en zachte zeelucht. De herfst is nog niet voorbij, maar de winter klopt onmiskenbaar aan de deur.
