De Nederlandse pensioenfondsen hebben in vijf jaar tijd ruim 90 miljard euro verloren op rentederivaten. Dat blijkt uit antwoorden van de regering op Kamervragen van 50PLUS-senator Martin van Rooijen, die zelfs spreekt van “bijna 100 miljard euro pensioenverlies”. De cijfers zorgen voor grote bezorgdheid, omdat het vermogen van miljoenen gepensioneerden indirect wordt geraakt door de gestegen rentes.
Waardedaling van staatsobligaties zet fondsen onder druk
De aanleiding voor de Kamervragen kwam na een berekening van De Nederlandsche Bank (DNB). Die wees uit dat pensioenfondsen en banken in de eerste helft van 2025 al 23 miljard euro verloren op Europese staatsleningen, vooral op Duitse en Franse obligaties. De snelle stijging van de rente drukte de waarde van deze obligaties, wat directe gevolgen had voor de balans en solvabiliteit van de pensioenfondsen.
Volgens DNB bezitten Nederlandse instellingen samen 531 miljard euro aan buitenlandse staatsobligaties. Ongeveer een derde daarvan bestaat uit Franse en Duitse leningen. De marktdaling raakte die bezittingen hard. Pensioenfondsen, die hun rentegevoelige verplichtingen hadden afgedekt met derivaten, leden daardoor grote verliezen. Waar ze eerder winst boekten, veranderde hun financiële positie in enkele jaren naar fors verlies, aldus De Telegraaf.
Rentederivaten diep in de min
Cijfers van minister van Sociale Zaken Mariëlle Paul bevestigen de omvang van de schade. Pensioenfondsen leden door de stijgende rente grote verliezen op hun renteafdekking. De derivatenpositie stond medio 2025 op –91,4 miljard euro. Die cijfers laten zien hoe kwetsbaar het stelsel is bij plotselinge schommelingen in de rente, ondanks de bedoelde bescherming van deze financiële constructies.
Uit DNB-data blijkt een duidelijke trend. In 2021 boekten de fondsen nog lichte winsten, maar de situatie verslechterde snel. In 2023 bedroeg het verlies al –121 miljard euro. Daarna nam het iets af, maar bleef het verlies uitzonderlijk hoog. Met een gezamenlijke exposure van bijna 2.000 miljard euro aan derivatencontracten is de omvang van deze markt enorm. Fondsen gebruiken deze contracten om toekomstige pensioenverplichtingen te beschermen tegen sterke renteschommelingen.
Minister benadrukt stijgende dekkingsgraad
Minister Mariëlle Paul erkent de forse verliezen, maar wijst erop dat een hogere rente niet enkel nadelige gevolgen heeft. “De verplichtingen van een pensioenfonds dalen veel harder dan het pensioenvermogen bij een stijgende rente,” schrijft ze. Daardoor stijgt de dekkingsgraad, wat juist ruimte kan bieden voor hogere pensioenuitkeringen.
Ze benadrukt dat de verliezen grotendeels ‘papieren verliezen’ zijn, omdat de dalende verplichtingen het effect deels compenseren. Tegelijkertijd erkent ze dat de afdekking van renterisico’s de afgelopen jaren fors is toegenomen. Uit gegevens van DNB blijkt dat de looptijd van rentederivaten groeide van gemiddeld 18 naar 23 jaar. Dat maakt fondsen gevoeliger voor plotselinge marktschommelingen, maar biedt wel stabiliteit op de lange termijn.
Onzekerheid over overgang naar nieuw pensioenstelsel
Een groot vraagteken blijft de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. Hoeveel derivaten pensioenfondsen moeten verkopen tijdens deze overstap, is nog onduidelijk. De minister noemt dat “bedrijfsgevoelige informatie” en weigert cijfers te delen. Toch lijkt het erop dat veel fondsen hun posities zullen afbouwen zodra de nieuwe regels in werking treden.
Volgens Van Rooijen is dat onvermijdelijk. “Door de rentestijging zijn de derivaten sterk out-of-the-money. Het is dus reëel om aan te nemen dat fondsen verliezen zullen nemen bij de overgang.” Daarmee blijft onzeker hoe groot de impact zal zijn op de totale waarde van het pensioenvermogen en op de toekomstige uitkeringen.
Toekomst van het Nederlandse pensioenvermogen
De verliezen op rentederivaten roepen nieuwe vragen op over de stabiliteit van het Nederlandse pensioenstelsel, dat wereldwijd als een van de sterkste geldt. De komende jaren wordt duidelijk hoe fondsen hun strategie aanpassen om beter bestand te zijn tegen renteschommelingen en marktvolatiliteit.
De cruciale vraag is of de stijgende rente uiteindelijk meer zekerheid brengt voor gepensioneerden of dat een nieuwe periode van verliezen dreigt. Hoe zien experts de balans tussen bescherming en risico in het nieuwe stelsel? Praat mee op onze Facebookpagina en deel je mening!
