Een 25-jarige Afghaanse vluchteling weigert een toegewezen woning in het dorp Marknesse. De man, die sinds maart 2024 in Nederland verblijft, kampt met ernstige mentale problemen en vreest te vereenzamen als hij daarheen verhuist. Zijn weigering heeft verstrekkende gevolgen: het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) wil geen tweede woning voor hem regelen, waardoor zijn toekomst onzeker is.
Angst en mentale nood tijdens de rechtszitting
Tijdens een zitting in de rechtbank van Lelystad barst de man in tranen uit. “Ik ben niet duidelijk geweest,” zegt hij tegen de advocaat van het COA. Daarna richt hij zich rechtstreeks tot de rechter, die zijn laatste hoop lijkt te zijn. “Ik hoop dat u me helpt,” zegt hij met een gebroken stem.
De man legt uit dat hij niet in staat is om alleen te wonen. “Van binnen ben ik gewoon een klein kind. Ik kan het niet alleen,” vertelt hij emotioneel. De woning in Marknesse is volgens hem niet het probleem, maar het vooruitzicht om alleen te zijn maakt hem angstig. “Ik heb niemand daar, geen familie. Ik zal vereenzamen.”
De weigering en de gevolgen ervan
Sinds zijn aankomst in Nederland verblijft de vluchteling in het asielzoekerscentrum in Luttelgeest. Toen de gemeente Noordoostpolder hem met voorrang een woning aanbood, leek dat een nieuwe start. Maar in mei 2025 besloot hij de woning aan de Barrage in Marknesse te weigeren, zonder deze te bekijken. Hij kende er niemand en was bang om weg te zakken in eenzaamheid.
Het COA waarschuwde dat weigering betekent dat hij het azc moet verlaten. Een tweede woning komt er niet. Door de lange wachtlijsten voor sociale huurwoningen dreigt hij nu dakloos te worden. Als hij zijn kamer in Luttelgeest niet vrijwillig verlaat, rest het COA niets anders dan naar de rechter te stappen.
Een tolk via de telefoon en een bekentenis van wanhoop
Tijdens de zitting dreigt de procedure even stil te vallen omdat er geen tolk aanwezig is. Uiteindelijk wordt via een mobiele verbinding een Pasjtoe-tolk geregeld, zodat de zaak doorgang kan vinden. De Afghaan vertelt dat hij zware tijden heeft meegemaakt. “Het enige wat ik heb, zijn vrienden, geen familie. Dat is de reden om verder te kunnen leven.”
Hij vertelt dat hij eerder een poging tot zelfdoding deed. Op 30 mei werd hij opgenomen in het ziekenhuis nadat hij chloortabletten had ingenomen. “Ik was de controle kwijt,” zegt hij. “Ik ben bang dat ik dat weer doe als ik daar alleen woon.” Zijn verklaring maakt diepe indruk in de rechtszaal.
COA houdt vast aan besluit
Volgens de advocaat van het COA heeft de organisatie veel moeite gedaan om de huisvesting te laten slagen. Tijdens eerdere gesprekken zou de man echter niets hebben gezegd over zijn psychische problemen. De vluchteling ontkent dat fel. “Zij weten alles van mij. Iedereen die mij kent, niet alleen het COA, weet dat ik mentale problemen heb,” zegt hij.
Hij krijgt inmiddels medicatie om zijn angsten en slapeloosheid onder controle te houden. “Ik krijg kalmerende tabletjes. Daar slaap ik beter van. Ik hoop dat ik een kans krijg,” zegt hij. “Als ik fouten heb gemaakt, deed ik dat niet expres.” Hij is bang om op straat te belanden, maar volgens het COA kan hij nog terecht bij VluchtelingenWerk, de gemeente of de daklozenopvang. De rechter doet op 4 november uitspraak.
Weigering van woningen blijft uitzonderlijk
In de Noordoostpolder gebeurt het zelden dat statushouders een woning weigeren. Woningcorporatie Mercatus bevestigt dat dit in 2023 slechts één keer voorkwam en dit jaar opnieuw één keer. Over de achterliggende redenen wordt vanwege privacy niets gemeld. Ook landelijk blijft het aantal weigeringen beperkt.
In 2020, 2021 en 2022 werden respectievelijk 140, 270 en 300 woningen geweigerd door statushouders, op tienduizenden toegewezen huizen. Dat blijkt uit cijfers van staatssecretaris Van der Burg en minister De Jonge, die deze cijfers eerder deelden in antwoord op Kamervragen van de PVV.
Waarom statushouders soms weigeren
De overheid houdt niet bij waarom woningen worden geweigerd, maar er zijn bekende redenen. Soms is de woning te klein, te duur of niet geschikt voor specifieke woonbehoeften. In andere gevallen ligt het huis ver van familie, werk of studie. In 2021 weigerde een Iraans gezin een woning in Lelystad omdat die te klein was. De rechter gaf het gezin toen gelijk: de woning was onterecht als ‘passend’ aangemerkt.
Toch krijgt het COA in de meeste rechtszaken gelijk. Slechts een klein deel van de statushouders die een woning weigeren, kan de rechter overtuigen dat de afwijzing gerechtvaardigd was.
Kwetsbaarheid en de rol van hulpverlening
De zaak uit Lelystad legt opnieuw een gevoelig punt bloot: hoe vang je kwetsbare statushouders op die kampen met mentale problemen? Voor de jonge Afghaan lijkt de situatie uitzichtloos, maar hulporganisaties benadrukken dat er altijd ondersteuning beschikbaar is. VluchtelingenWerk Nederland en lokale instanties bieden begeleiding bij het vinden van passende woonruimte of psychologische hulp.
Toch blijft het dilemma groot. Het COA staat onder druk om doorstroming in asielzoekerscentra te bevorderen, terwijl sommige vluchtelingen door trauma’s extra zorg nodig hebben. Het lot van de jonge Afghaan in Marknesse hangt nu af van de uitspraak op 4 november — een beslissing die zijn toekomst volledig zal bepalen.
