De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) werkt sinds kort volgens nieuwe, striktere richtlijnen voor het beoordelen van asielaanvragen. Deze veranderingen hebben grote gevolgen, met name voor asielzoekers uit onveilige landen. Waar voorheen het voordeel van de twijfel gold, moeten zij nu zelf aantonen dat ze gevaar lopen. Dit resulteert in meer afwijzingen, zelfs voor mensen uit landen zoals Syrië, Afghanistan en Jemen.
Asielmotief en bewijslast
In het kantoor van de IND in Utrecht krijgen ongeveer twintig beslisambtenaren een training over het nieuwe toelatingsbeleid. Cursusleider Marco legt uit hoe belangrijk het is dat asielzoekers hun “asielmotief” kunnen bewijzen met officiële documenten.
Te vaak werden beslisambtenaren overtuigd door twijfelachtige documenten, zoals arrestatiebevelen of krantenknipsels, die niet aan de strenge eisen voldeden. “Het is menselijk om je te laten imponeren door papieren die op tafel liggen, maar veel van die documenten zijn niet voldoende”, benadrukt Marco.
De nieuwe richtlijnen betekenen dat de bewijslast is verschoven naar de asielzoeker zelf. Waar de IND voorheen moest uitleggen waarom iemand geen bescherming nodig had, moet de asielzoeker nu aantonen dat hij of zij in gevaar is.
Dit maakt het proces aanzienlijk moeilijker voor mensen zonder toegang tot officiële documenten. Vooral vluchtelingen uit risicogroepen zoals afvallige moslims of lhbti’ers worden nu strenger beoordeeld.
Niet langer automatisch beschermd
Vluchtelingen uit risicogroepen, zoals lhbti’ers uit Afghanistan of christenen uit Iran, kregen voorheen automatisch bescherming. Dit beleid is echter aangepast. Nu moeten ook zij individueel bewijzen dat ze gevaar lopen.
Marco geeft een voorbeeld: “Ben jij een derde generatie bahai die in Teheran woont en weinig uiting geeft aan je geloof? Dan loop je misschien minder risico op vervolging en kom je niet meer automatisch in aanmerking voor asiel.”
Dit beleid roept vragen en twijfels op onder de IND-medewerkers. Een van hen vraagt zich af: “Moet dit van de politiek?” Marco legt uit dat de aanleiding inderdaad politiek is. De verandering begon met een discussie in de Tweede Kamer.
Daarin werd benadrukt dat Nederland veel meer asielaanvragen inwilligde dan andere Europese landen. Vervolgens vroeg de VVD om een herziening van het toelatingsbeleid.
Nieuwe werkwijze
De wijzigingen in het beleid zijn een direct gevolg van de motie van VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans. Hij vroeg om de bewijslast bij de asielzoeker neer te leggen. Sinds de invoering van de nieuwe richtlijnen zijn de afwijzingspercentages gestegen.
Voorheen honoreerde Nederland vier op de tien asielverzoeken. Dankzij een taskforce in 2020 steeg dit percentage tot 85. Dit was aanzienlijk hoger dan in andere Europese landen.
Het nieuwe beleid zorgt ervoor dat asielzoekers nu gedetailleerd moeten uitleggen waarom ze niet in een ander land bescherming hebben gezocht voordat ze in Nederland aankwamen. Marco geeft een voorbeeld van een asielzoeker die eerst in Italië en Duitsland heeft verbleven voordat hij naar Nederland kwam.
“Dat zegt iets over zijn oprechtheid”, stelt hij. “Als je langere tijd in andere landen verbleven hebt, waar je ook asiel kon aanvragen, en je hebt daar geen goede verklaring voor, dan kan dat leiden tot een ongeloofwaardige asielaanvraag.”
Risico’s en kritiek
De nieuwe werkinstructie stuit op kritiek, onder andere van Vluchtelingenwerk. Zij wijzen erop dat deze werkwijze risico’s met zich meebrengt. Advocaten merken op dat asielzoekers nu worden afgewezen op basis van details die voorheen in een breder perspectief werden beoordeeld.
Zo kreeg een moeder uit Jemen, die haar dochters wilde beschermen tegen besnijdenis, een afwijzing omdat ze geen bewijs kon overleggen. “Zoiets wordt natuurlijk niet per brief aangekondigd”, aldus haar advocaat Ruth Achttienribbe.
Ook een Iraans echtpaar dat zich tot het christendom zou hebben bekeerd, werd afgewezen omdat ze met een vals paspoort naar Nederland waren gekomen. Volgens de nieuwe instructie maakte dit hun hele verhaal twijfelachtig.
Hun advocaat, Vivian Oliana, zegt dat dit kenmerkend is voor het nieuwe beleid. “Nu pikt men iets ongeloofwaardigs uit het verhaal en verbindt daar direct een afwijzing aan.”
De IND staat voor de uitdaging om zorgvuldig te beoordelen of asielzoekers werkelijk gevaar lopen bij terugkeer naar hun land van herkomst. Het nieuwe beleid zorgt ervoor dat de beoordelingen strenger worden.
Tegelijkertijd roept dit zorgen op over de mogelijke gevolgen van deze veranderingen. “Het betekent dat je mensen kunt terugsturen naar landen waar ze risico lopen op vervolging,” waarschuwt Oliana.
De aanpassingen in het toelatingsbeleid van de IND hebben een grote invloed op de wijze waarop asielaanvragen worden behandeld. Door de bewijslast meer bij de asielzoeker neer te leggen, bestaat de kans dat meer aanvragen worden afgewezen.
Dit geldt zelfs voor mensen die afkomstig zijn uit risicogroepen. De strengere aanpak roept vragen op over zowel de menselijke als de juridische consequenties van deze werkwijze.
