Nog twintig dagen scheiden je van de stembusgang, en de nieuwste peiling van Ipsos I&O zorgt direct voor spanning in politiek Den Haag. De PVV van Geert Wilders blijft met 31 virtuele zetels ruimschoots de grootste partij van Nederland. Tegelijkertijd weet JA21 op te klimmen tot dertien zetels en daarmee de verzwakte VVD te evenaren. Grote verschuivingen blijven voorlopig uit, maar de campagne belooft beslissend te worden nu veel kiezers hun keuze nog niet hebben bepaald.
Campagne draait op volle toeren
De verkiezingscampagne is de afgelopen week in volle vaart losgebarsten. Politieke partijen proberen via debatten, interviews en mediacampagnes hun boodschap scherper te profileren. JA21-leider Joost Eerdmans raakte onlangs in een verhitte discussie met Johan Derksen over gaswinning in Groningen. Dat gesprek raakte een gevoelige snaar bij veel kiezers, omdat het de vraag oproept hoe betrouwbaar bestuurders nog zijn. Zulke momenten bepalen vaak de toon van een campagne, maar of ze het stemgedrag breed beïnvloeden, blijft onzeker.
PVV houdt stand ondanks vertrek uit kabinet
Ondanks het recente vertrek uit het kabinet blijft de PVV volgens Ipsos I&O met ruime voorsprong de grootste partij van het land. De partij verliest zes zetels ten opzichte van 2023, maar blijft opvallend stabiel. Onderzoeksbureau Ipsos I&O benadrukt dat de aanhang van de PVV trouw blijft door herkenning en duidelijke standpunten. De partij lijkt daardoor nauwelijks last te hebben van de politieke spanningen die haar vertrek uit de regering veroorzaakten.
Waarom kiezers trouw blijven aan Wilders
Uit het onderzoek blijkt dat 67 procent van de PVV-stemmers kiest vanwege de inhoudelijke standpunten van de partij. Voor 49 procent speelt herkenning een belangrijke rol: “de PVV komt op voor mensen zoals ik.” Opvallend is dat negentig procent van de PVV-kiezers immigratie en asiel als belangrijkste thema ziet. In 2021 lag dat percentage nog op 79 procent en in 2023 op 77 procent. Migratie blijkt dus belangrijker dan ooit voor de achterban.
Een veranderende groep PVV-aanhangers
De samenstelling van de PVV-achterban is door de jaren heen veranderd. Waar de partij ooit vooral oudere mannen aantrok, is de groep tegenwoordig breder. Steeds meer vrouwen en jongeren voelen zich aangesproken door Wilders’ boodschap. Toch blijft het opleidings- en inkomensniveau relatief laag. Veel aanhangers behoren tot lagere inkomensgroepen en voelen zich niet vertegenwoordigd door traditionele partijen. De PVV weet juist die frustratie te vertalen in politieke steun.
Rechts groeit, het midden krimpt
De groei van de PVV past in een trend die al twintig jaar zichtbaar is in de Nederlandse politiek. Het centrumrechtse blok kromp van ruim zeventig zetels naar 41, terwijl rechts-conservatieve partijen stegen van tien naar 56 zetels. Linkse partijen daalden van 65 naar 53 zetels. Het politieke landschap schuift dus duidelijk op richting rechts, en dat lijkt voorlopig niet te veranderen.
Uitsluiting versterkt de PVV als proteststem
Partijen als het CDA en de VVD hebben uitgesproken dat ze niet met de PVV willen samenwerken. Die houding heeft een dubbel effect. Enerzijds vergroot het de status van de PVV als protestpartij. Anderzijds duwt het twijfelende kiezers richting partijen die volgens hen wél kans maken op regeringsdeelname. Die dynamiek kan in de laatste weken voor de verkiezingen bepalend zijn, zeker als coalitievorming en strategisch stemmen centraal komen te staan.
Twijfel overheerst onder kiezers
Ondanks de harde campagnes heeft een groot deel van de kiezers nog geen definitieve keuze gemaakt. Slechts 15 procent weet zeker waarop gestemd zal worden, terwijl 82 procent nog twijfelt. Zo’n 15 procent heeft zelfs helemaal geen voorkeur. Die grote groep zwevende kiezers maakt de komende weken extra spannend. Debatten, lijsttrekkersinterviews en strategische campagnes kunnen de richting van de verkiezingsuitslag nog drastisch beïnvloeden.
Strijd om de tweede plaats
Achter de PVV ontvouwt zich een felle strijd om de tweede plek. Het CDA stijgt naar 24 zetels en staat daarmee nipt boven GroenLinks-PvdA, dat er 22 behaalt. D66 volgt met 14 zetels, terwijl VVD en JA21 beide op 13 staan. Voor JA21 is dat een belangrijke winst van twee virtuele zetels ten opzichte van vorige week. De partij lijkt daarmee een serieuze concurrent van de VVD te worden, die worstelt met koers- en leiderschapsproblemen.
Kleine partijen profiteren van versplintering
Ook kleine verschuivingen kunnen grote gevolgen hebben in dit versplinterde politieke landschap. Zo laat 50PLUS een lichte opleving zien met twee zetels, na in 2023 geen enkele zetel te hebben behaald. Zulke kleine bewegingen tonen aan dat partijen met een duidelijke doelgroep snel winst kunnen boeken wanneer kiezers op zoek gaan naar herkenbare alternatieven.
Coalities en rode lijnen
JA21 sluit samenwerking met de PVV niet uit, in tegenstelling tot veel andere partijen. Toch benadrukte Joost Eerdmans in de podcast Politiek Dichtbij dat een coalitie met GroenLinks-PvdA of D66 ondenkbaar is. Zulke uitspraken geven duidelijkheid aan kiezers, maar beperken ook de onderhandelingsruimte na de verkiezingen. Daardoor dreigen complexe formaties waarin compromissen onvermijdelijk zijn.
Een complexe formatie lijkt onafwendbaar
Als de huidige peilingen standhouden, lijkt een ingewikkelde formatieperiode onvermijdelijk. De PVV blijft de grootste partij, maar wordt door meerdere partijen uitgesloten van deelname aan de regering. CDA en VVD streven naar bestuurlijke stabiliteit, terwijl linkse partijen meerdere partners nodig hebben om een meerderheid te vormen. Strategisch stemmen kan hierdoor richting de verkiezingsdag een beslissende rol spelen.
De slotfase van de campagne
In de laatste weken voor de verkiezingen draait alles om geloofwaardigheid, migratie en koopkracht. Partijen proberen met concrete plannen twijfelende kiezers over de streep te trekken. Ipsos I&O laat zien dat het politieke landschap stevig in beweging is, maar nog lang niet vaststaat. Met een sterke PVV, een verzwakt midden en een groeiend rechts blok blijft de uitkomst onvoorspelbaar. De race naar de stembus belooft daardoor een van de spannendste in jaren te worden.
